Welke praktische maatregelen zullen kunst en kunstinstellingen nemen om met verbeeldingskracht voor onze planetaire commons te zorgen?
Het prangende statement “ons huis staat in brand” (1) inspireerde kinderen en jongeren van over de hele wereld om te gaan staken en te pleiten voor “klimaatrechtvaardigheid”. Toch stuit deze bewering op enige complicatie. Velen van ons weten niet hoe ze zoiets moeten doen. Er is een gebrek aan een “wij” die het probleem kunnen aanpakken, waardoor het misschien onmogelijk wordt om verandering te realiseren. Ondertussen, achter de taal van ‘crisis’, ‘urgentie’ en ‘noodsituatie’ schuilen bedrijven die opportunistisch op zoek zijn naar nieuwe markten en aandringen op technologische innovatie als een allesomvattende oplossing.
Laten we duidelijk zijn: klimaatcrisis is onderdeel van dezelfde logica die feministen en anti-koloniale wetenschappers al jaren observeren en beschrijven als CPC het systeem van kolonialisme, patriarchie en kapitalisme, dat opereert op basis van uitbuiting van arbeid, het precaire leven en ongelijkheid. Indigenous gemeenschappen en boeren, wiens land vernietigd of gestolen is, worstelen al eeuwen met deze strijd. In het licht van deze situatie moeten we onszelf afvragen hoe wij als individu en gezamenlijk als kunstenaars en kunstinstellingen kunnen handelen. Deze vraag is in het bijzonder relevant voor diegenen die wonen en werken in industrielanden die het meest bijdragen aan de crisis, terwijl de rampen het meest voelbaar zijn in de armste en meest kwetsbare gemeenschappen. Geconfronteerd met deze situatie is de hamvraag: wat voor acties ondernemen we als individuen en collectieven – en als kunstenaars en kunstinstellingen?
De Climate Justice Code wordt opgesteld door de redacteurs- en sturingsgroep van dit tweede Assembly voor het commonen van kunstinstellingen bij Casco (25–26 oktober 2019). Het wordt door alle deelnemers van de Assembly verder ontwikkeld, met de bedoeling dat het wordt geïmplementeerd door kunstinstellingen en kunstenaars in het binnen- en buitenland. De code is een hulpbron om te reageren op de klimaatcrisis en sluit zich aan bij de beweging voor klimaatrechtvaardigheid, die staat voor systeemverandering, niet voor klimaatverandering.
De Code nodigt mensen uit om met de verbeeldingskracht van kunst de manier waarop wij als kunstenaars en kunstinstellingen onze politiek in het dagelijks leven beoefenen te beïnvloeden. Tegelijkertijd neemt het andere codes in acht die al in Nederland zijn geïmplementeerd – zoals de Fair Practice Code, de Code Culturele Diversiteit en de Code Cultural Governance – welke nauw met elkaar verbonden zijn, ontwikkeld om het lokale en nationale cultuurbeleid van de overheid te versterken.
De Code neemt de notie van de commons als kader om het probleem van de klimaatcrisis te presenteren, en hiermee een levensvatbaar alternatief systeem en praktijk te schetsen. De commons, eenvoudigweg gedefinieerd als gedeelde hulpbronnen die worden beheerd door een zelforganiserende gemeenschap, worden bepaald door de ethiek van zorgzaam zijn en duurzaamheid.
Als publieke kunstinstellingen hun verantwoordelijkheidsgevoel trekken naar de gemeenschap waar ze uit voortkomen,, kunnen we deze verantwoordelijkheid uitbreiden naar een algemeen belang. Zo worden we kunstinstellingen ‘ankerinstellingen’. Dit betekent dat we de rol van de kunstinstelling binnen de gemeenschap (sociaal en geografisch) erkennen en daarbij oproepen tot een herijking van hun publieke en collegiale verantwoordelijkheid om de waarden van klimaatrechtvaardigheid op te nemen in hun activiteiten.
Alle dingen die te maken hebben met systeemverandering vereisen opoffering. Als individuele beoefenaars en actieve leden van instellingen omarmen we dit proces met klimaatrechtvaardigheid als doel.
Kunstinstellingen die zich aan de Code / richtlijn houden, zetten zich in om:
- Prefiguratieve politiek, het beoefenen van de politiek van klimaatrechtvaardigheid in de hele infrastructuur van de instelling (incl. supply chains), in plaats van simpelweg te spreken over deze politiek of deze te (her)presenteren.
- Erkenning van de Climate Justice Code als uitwerking van de rol van de kunstinstelling.
- Het opstellen van een agenda, die licht werpt op strijd, praktijken en rituelen die tijdens de imperialisme zijn vernietigd als een manier om een andere weg voorwaarts te informeren, en om eer te doen aan manieren van leven en weten die verloren of verminderd zijn.
- De klimaatcrisis intersectioneel benaderen.
- Alle praktische maatregelen + agendering + walking the walk.
- Zich inzetten voor alternatieven voor het kapitalisme (zie de definitie van de commons als voorbeeld).
- Het tegengaan van heteronormativiteit en toxische masculiniteit.
Vind het boekje inclusief volledig colofon en programma hier.
(1) De titel Our House is on Fire is genomen vanuit een toespraak die Greta Thunberg op het Davos Economic Forum deed. We erkennen de inspanningen van Thunberg in de beweging voor klimaatrechtvaardigheid, maar willen ook benadrukken dat we niet individueel leiderschap aan de beweging toewijzen – in plaats daarvan geloven we in én ondersteunen we samenwerking en collectiviteit.
