To Become Two is een tentoonstellingsproject gemaakt in opdracht van Casco – Office for Art, Design and Theory, Utrecht en If I Can’t Dance, I Don’t Want To Be Part Of Your Revolution, Amsterdam. De bijbehorende workshops en performances zijn mede in opdracht gemaakt van de Keir Foundation. Presentatie partners zijn ar/ge kunst, Bolzano, en The Showroom, London.
Dit project is geproduceerd met steun van de Graduiertenschule der Universität der Künste Berlin, the Einstein Foundation, Berlijn en de Australische Overheid middels diens kunst subsidie van het Australia Council for the Arts, en is ontwikkeld tijdens een Anne & Gordon Samstag Scholarship van de University of South Australia. De films gepresenteerd in To Become Two zijn geproduceerd met steun van de Art Gallery of New South Wales, Sydney; ar/ge kunst, Bolzano; BAR Project, Barcelona; Casco – Office for Art, Design and Theory, Utrecht; en If I Can’t Dance, I Don’t Want To Be Part Of Your Revolution, Amsterdam. Extra steun voor de ontwikkeling van het project komt van The Blank Residency, Bergamo; Centre Intermondes, La Rochelle; Cross Art Projects, Sydney; Gender Studies, Universiteit Utrecht; en Viafarini-in-Residence, Milaan.

Onze dankbaarheid gaat uit naar de Utrechtse gemeenschap die ons hun stoelen hebben geleend voor deze tentoonstelling, en aan de Netherlands Research School for Gender Studies aan de Universiteit Utrecht, het Piet Zwart Instituut, Rotterdam, KABK – Koninlijke Academie voor Beeldende Kunsten, Den Haag, en Savannah Bay, Utrecht.
To Become Two is financieel ondersteund door het K.F. Hein Fonds en het Fentener van Vlissingen Fonds. Casco’s programma is mogelijk gemaakt met financiële steun van de Gemeente Utrecht, Mondriaan Fonds en Stichting DOEN. Casco werkt als onderdeel van Arts Collaboratory.
Casco – Office for Art, Design and Theory presenteert deze herfst en winter het tentoonstellingsproject To Become Two. De tentoonstelling brengt zes films uit het gelijknamige langlopende onderzoek van Alex Martinis Roe bij elkaar. In het kader van dit project verdiept de kunstenaar zich in verschillende internationale feministische gemeenschappen en bestudeert ze de manieren waarop zij hun politieke idealen in de praktijk proberen te brengen. Ze schetst zo de gedeelde oorsprong van ‘feministisch nieuw materialisme’ en het denken over ‘seksuele differentie’ en brengt de onderlinge verwantschap tussen deze theoretische stromingen in kaart. Een van de communities die ze portretteert is het departement Vrouwenstudies (tegenwoordig de onderzoeksgroep Genderstudies) aan de Universiteit Utrecht, waarmee Casco sinds jaar en dag een warme band onderhoudt. In To Become Two gaat Martinis Roe dieper in op een aantal voorbeelden van de praxis van zulke gemeenschappen en laat ze zien in welke mate ze allemaal, verspreid over verschillende generaties en contexten, aan elkaar verbonden zijn. De zes films worden gepresenteerd in een modulaire architectonische installatie die een afspiegeling vormt van de lange reis die dit project heeft afgelegd: To Become Two werd voor het eerst tot stand gebracht in 2014 en zal nu (naast de filminstallaties) bestaan uit workshops, performances en een kunstenaarsboek. Na afloop van de periode bij Casco zal het project verder reizen naar Bolzano en Londen.

De Australische kunstenaar Alex Martinis Roe woont en werkt in Berlijn. In haar werk schrijft ze een sociale geschiedenis van feministische theorie en praktijk. Ze bepleit op basis daarvan een positieve, bevestigende differentiepolitiek: een radicaal-pluralistische “politiek van het verschil.” Ze maakt films, schrijft teksten en bouwt structuren en locaties waarbinnen discursieve strategieën in de praktijk worden gebracht, om zo aan te tonen hoeveel invloed feministisch werk uit het verleden heeft op zowel de huidige theorie als op praktijken van nu en later. Martinis Roe combineert dit soort materiaal met de meest uiteenlopende onderzoeks- en verteltechnieken, om zo op basis van de experimenten en ontmoetingen met de specifieke en gesitueerde gemeenschappen waar ze mee gewerkt heeft, verschillende momenten in de tijd en in de geschiedenis met elkaar te verweven. Deze manier van werken stimuleert de solidariteit tussen verschillende generaties. Binnen twintigste-eeuws feministisch werk wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen afzonderlijke generaties of “golven”, met elk hun eigen prioriteiten en prestaties. Martinis Roe biedt met haar films en installaties alternatieve verhalen over relaties tussen feministen uit verschillende generaties, die juist gebaseerd zijn op wederzijdse erkenning.
Martinis Roe baseert zich enerzijds op het vroege politieke werk dat zich bezighield met “seksuele differentie” en anderzijds op de meer recente filosofie van het “feministisch nieuw materialisme.” Het denken in seksuele differentie is een theorie en praktijk om het eigen ik te leren begrijpen in relatie tot anderen. Het houdt een bewuste manier van omgaan met verschillen in, het creëren van voldoende ruimte voor deze verschillen en het instellen van een sexuate cultuur, die weliswaar gestoeld is op verschillen, maar waarin die niet beperkt blijven tot een differentie in de strikte, essentialistische seksuele of reproductieve zin. Feministische nieuw materialistische filosofie maakt gebruik van vergelijkbare concepten, vormen en politieke theorieën van dit wederzijdse anders-zijn, maar breidt die ideeën uit naar een domein waarin zowel menselijke als niet-menselijke krachten en verhoudingen uiteen worden gezet. Deze manier van denken verkent de agency van lichamen en materie en onderzoekt hoe die, op het kruispunt van exacte wetenschappen en geesteswetenschappen, verweven is met cultuur. De theoretisch-activistische stamboom van het feminisme die Martinis Roe uittekent, demonstreert niet alleen hoe het ontwikkelen en herschrijven van een sociale geschiedenis op zichzelf al verandering teweeg brengt; de kunstenaar laat evengoed zien dat je daarmee een politieke theorie kunt ontwikkelen en zelfs beoefenen, waarmee ze de correlatie tussen theorie en activisme benadrukt.

Elke film verkent de geschiedenis en organisatie van een feministische groepering die in de jaren zeventig, tachtig of negentig opkwam waaronder de Libreria delle donne di Milano (collectief voor Vrouwenboekhandels in Milaan) (Italië); Psychanalyse et Politique (Psychoanalyse en Politiek) (Frankrijk); Vrouwenstudies (tegenwoordig Genderstudies) aan de Universiteit Utrecht; het netwerk van actieve deelnemers aan het Sydney Film Makers Co-operative, de Feminist Film Workers en het Departement Wijsbegeerte van Sydney University (Australië); en Duoda – Centro de Investigación de Mujeres (onderzoekscentrum voor vrouwen) en Ca La Dona, Barcelona (Spanje). Martinis Roe maakt gebruik van uiteenlopende methoden als participerende observatie, mondelinge geschiedenis, archiefonderzoek en collectieve sociale praktijken. Ze slaat met behulp van die middelen een brug tussen voorgaande groepen vrouwen en jongere generaties, die door het naspelen van historische gebeurtenissen, vertellen van verhalen, opeenvolgende vertalingen en presenteren van archiefmateriaal met elkaar verbonden worden. Haar werk met deze jongere generatie resulteerde in de ontwikkeling van twintig voorstellen voor nieuwe feministische praxis die centraal staan in de laatste film Our Future Network (2016).
De architectonische installaties die het bekijken van de films ondersteunen heeft Martinis Roe ontworpen in samenwerking met Fotini Lazaridou-Hatzigoga. Deze structuren maken een veelvoud aan ontmoetingen en verschillende manieren van kijken naar de tentoonstelling mogelijk. De installaties verwijzen naar de interieuren en de materieel-discursieve omstandigheden die door deze vroege feministische gemeenschappen zijn gecreëerd. Ze benadrukken hoe zowel materiële ruimte als sociale structuren vorm geven aan levende, belichaamde subjectiviteit en politieke praktijk.
To Become Two is een co-productie door ar/ge kunst, Bozen, Casco – Office for Art, Design and Theory, Utrecht, If I Can’t Dance, I Don’t Want To Be Part Of Your Revolution, Amsterdam en The Showroom, Londen.

Meer over de films in To Become Two
De zes films en hun architectonische installaties zorgen ervoor dat de bezoeker een beter inzicht krijgt in dit soort feministische theorieën en praktijken, die verder gaan dan landsgrenzen en tijdperken. Een van de films die deel uitmaakt van To Become Two is Their desire rang through the halls and into the tower (2014-2016), die in opdracht van Casco gemaakt werd in samenwerking met het Graduate Gender Programme van de Universiteit Utrecht. De film gaat onder meer over Anna Maria von Schurmann (geboren in 1607), de eerste vrouw in Europa die naar de universiteit ging. Haar geschiedenis is nauw verweven met de ontwikkeling van de onderzoeksschool Vrouwen- en later Genderstudies aan de Universiteit Utrecht. A story from Circolo della rosa (2014) is een brief in filmvorm over de relatie en wederzijdse sociaal-symbolische beoefening van ‘affidamento’ (toevertrouwen) tussen twee experimentele historici uit het samenwerkingsverband tussen Milanese Vrouwenboekhandels. Ze werkten in de jaren tachtig samen aan feministische pedagogische experimenten en hebben nu Martinis Roe het vertellen van hun verhaal toevertrouwd. In de tweekanaals video-installatie It was an unusual way of doing politics, there were friendships, loves, gossip, tears, flowers… (2014) komen historische gebeurtenissen en de documentatie daarvan bij elkaar. Het is een choreografische hervertelling die een bijeenkomst van Psychoanalyse et Politique afzet tegen landschapsshots van de plek in Tranche-sur-Mer waar in 1972 driehonderd vrouwen uit verschillende Europese vrouwengroepen samenkwamen. Bij die gelegenheid probeerden ze de Europese feministische praktijk te onderscheiden van het zogenaamde ‘imperialisme’ van het feminisme uit Noord-Amerika. For the joy of being together, they didn’t have to agree (2015–2016) bevat onderzoek naar mondelinge geschiedenis, verhalen en vertalingen, op zoek naar het verlangen, de wederzijdse erkenning en het plezier waarmee feministische actie in Barcelona in de jaren negentig gepaard ging en de manier waarop die zich verhield tot de politieke praktijk van Italiaanse feministen die seksuele differentie aanhingen. In It was about opening the very notion that there was a particular perspective (Sydney) (2015–2016) verkent Martinis Roe, aan de hand van onderling verbonden verhalen van politieke groeperingen in Sydney in de jaren zeventig en de vroege jaren tachtig, hoe toenmalige politieke bondgenootschappen hebben geleid tot de ontwikkeling van transdisciplinaire en feministische nieuw-materialistische methodologieën. De film Our Future Network (2016) doet tenslotte twintig suggesties voor nieuwe feministische collectieve praktijken met een intergenerationele groep vrouwen. De voorstellen komen voort uit een serie workshops, belichaamd praktijkonderzoek en de voorstellen uit de andere vijf films. Deze film is een gezamenlijke opdracht van ar/ge Kunst, Bolzano; Casco — Office for Art, Design and Theory, Utrecht; If I Can’t Dance, I Don’t Want To Be Part of Your Revolution, Amsterdam en The Showroom, London.

Educatieprogramma bij To Become Two
Martinis Roe leidt binnen de installatie van To Become Two twee verschillende cursussen. In Theory in More Formats behandelt ze, samen met gastdocent Vasso Belia en studenten van de Nederlandse Onderzoeksschool Genderstudies (NOG) aan de Universiteit Utrecht, hoe de academische praktijk verbonden zou kunnen worden aan interdisciplinaire werkvormen. In The Practice of Authority gaat ze, met studenten van het Piet Zwart Instituut in Rotterdam en de KABK in Den Haag, in op verschuivingen in de macht om iets te bewerkstelligen en op de manier waarop leden van een groep elkaar onderling autoriteit toekennen.
Als uitbreiding op het project To Become Two zijn er in de tentoonstelling ook zes filmposters te zien. Dit is de uitkomst van een samenwerking met Chiara Figone, een van de oprichters van Archive Books in Berlijn. Bij de tentoonstelling verschijnt daarnaast het kunstenaarsboek To Become Two, dat in 2016 door Archive Books wordt uitgegeven.